प्यालेष्टाइनी कवि अशसर फायद र उनको मृत्युदण्डको सजाय-प्रसङ्ग
– पञ्च विस्मृत
✍By Pancha Vismrit
यतिखेर सामाजिक सञ्जाललगायत विभिन्न मीडियामा प्यालेटाइनी कवि अशरफ फायाद निक्कै चर्चामा छन् । तर त्यो उनको कविताको सफलताको कारण भने हैन । बरु उनले लेखेको कविताकै कारण उनलाई साउदी सरकारले मृत्युदण्डको सजाय सुनाएपछि नेपाललगायत विश्वका विभिन्न मुलुकका कवि, लेखक, कलाकारहरु उनको बचाउका लागि आवाज उठाइरहेका हुन् ।
अशरफ फायदको पक्षमा ‘इन्टरनेशनल लिटरेचर फेष्टिवल बर्लिन’ले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, “हामी यूके र यूएस सरकारबाट यो कुराको माग गर्दछौँ कि अशरफ फायदको पक्षमा हस्तक्षेपकारी कदम चाल्दै साउदी अरेबियाको मानव अधिकारसम्बन्धी मापदण्डहरुको बारेमा कुरा उठाउन दबाब दिइयोस् ।”
त्यसैगरि एमनेस्टी इन्टरनेशनल यूकेले आफ्नो विज्ञप्तिमा भनेको छ, “हामी साउदी अधिकारीहरुसँग फायदलाई उनीमाथि लगाइएका सम्पूर्ण अभियोगहरुबाट छुटकारा दिन अनुरोध गर्दछौँ । साथै धर्मत्यागको आरोपमा कसैलाई पनि मृत्युदण्डको सजाय नदिन समेत आग्रह गर्दछौँ ।”
फायदलाई लागेको आरोपहरुमध्ये धर्मत्याग (Apostasy) पनि एक हो ।
कला र कविता सम्बन्धी विभिन्न सङ्गठनहरुमा बसेर महत्त्वपूर्ण काम गर्दै आएका प्यालेष्टाइनी मूलका कवि फायदको जन्म सन् १९८० मा साउदी अरेबियामा भएको हो, भने उनी त्यहाँ शरणार्थीको रुपमा बस्दै आएका हुन् । एकदिन एक साथीसित वादविवाद भएको थियो । र, त्यसैको निहुँमा उनी सन् २०१३, अगष्ट ६ मा पक्राउ परेका थिए । तर त्यसको भोलिपल्ट नै उनी जमानतमा छाडिएका थिए । पछि जनवरी १, २०१४ मा पुन: पक्राउ गरेर उनलाई कठघरामा उभ्याइयो, र त्यहाँ ४ वर्षको जेल र ८०० कोर्राको सजाय सुनाइयो । जुन सजाय हल्का भएको निर्क्योल निकालेर सो मुद्धालाई पुन: ब्यूँताइयो । यसै सिलसिलामा पुनरावेदन अदालतले उनलाई तल्लो अदालतमा पठायो । जहाँ नोभेम्बर १७, २०१५ का दिन फायदको मुद्दा हेर्न नियुक्ति पाएका नयाँ न्यायाधिसले उनलाई सीधै मृत्युदण्डको सजाय सुनाए ।
उनको पक्षमा बहस गर्ने कुनै वकिल राख्ने अनुमति दिइएन । र, सबैभन्दा आश्चार्यको कुरा त यो पनि भनिएको छ कि न्यायाधिसले उनीसँग बोल्दा पनि नबोली मृत्युदण्डजस्तो सजाय सुनाएका थिए । यस घटनाले वास्तवमै अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको उपहास गरेको देखिन्छ । तर साउदी सरकार भने यसको बारेमा मौन छ ।
फायदको सन् २००८ मा ‘इन्स्ट्रक्शनस् वीथीन्’ र्शीषकमा कविताकृति प्रकाशित भएको थियो । जुन पुस्तकमा सङ्ग्रहित कविताहरुले धर्म (इस्लाम)माथि प्रश्न चिन्ह खडा गर्दै नास्तिकताको सन्देश प्रवाह गरेको भनिएको छ । र, त्यही नै उनको दोषको रुपमा अघि सारिएको छ । साइबर क्राइम सम्बन्धी आरोप पनि उनलाई लागेको छ । उनको फोनमा एक महिला, जो उनकै कलकार साथी थिए, सित खिचेको फोटो फेला परेपछि उनलाई साइबर क्राइम सम्बन्धी मुद्दा लागेको हो । लामो कपाल पालेको, महिलासित अवैध सम्बन्ध राखेको जस्ता आरोपहरु समेत उनलाई लागेको छ ।
वस्तुत: ईश्वर (अल्लाह) र पैगम्बरलाई तिरस्कार गरेको, कुरानलाई उपहास गरेको, बोलाएको दिन अदालतमा हाजिर नभएको, र आफ्ना कवितामार्फत नास्तिकताको सन्देश फैलाएको आदि आरोप नै मुख्य हुन् । यद्यपि, साउदीका धार्मिक प्रहरीले एक पुरुषलाई कोर्रा हानिरहेको भिडियो अनलाइनमा पोष्ट गरेको कारण बदला लिइएको हो भन्ने धेरैको शङ्का रहेको छ । कलासँग सम्बन्धित अन्तर्राष्ट्रिय संस्थासित आबद्ध भएर काम गरेको कारण उनलाई शङ्काको दृष्टिले हेरिएको हुन सक्ने विश्लेषकहरु बताउँछन् । अझ फायद प्यालेष्टाइनी भएको र सिरिया, लेबनान, जोर्डन, र प्यालेष्टाइनबाट आएका आप्रवासीहरुलाई शङ्काको दृष्टिले हेरिने समेत विश्लेषकहरुको भनाइ रहेको छ ।
आफ्नो तर्फबाट क्षमा याचना गर्दागर्दै पनि मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएका, कुनै गम्भीर या जघन्य अपराध नगरेका अथवा काटमार नगरेका कवि मृत्युदण्ड जस्तो भयानक सजायको भागीदार कसरी बन्न सक्छ ? साउदी अरेबियाबाहिरको दुनियाँमा कदम राखेर सोच्दा यो कुरा अनौठो अवश्य देखिन्छ । अझ मानवताविरोधी देखिन्छ । सीधै मानवअधिकारको उल्लङ्घन गरेको ठहरिन्छ । त्यही कारण नै यस घटनालाई लिएर विश्वकै कवि, लेखक, कलाकारहरु एकजुट भएर आवाज उठाउन विवश भएका हुन् । जनवरी १४ का दिन मात्र ‘इन्टरनेशनल लिटरेचर फेष्टिवल बर्लिन’ले ‘वर्ल्डवाइड रिडिङ्’को आव्हान गरेको थियो । एउटा कविलाई कविता लेखेकै आधारमा मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएको विरोधमा फायदकै कविताहरु वाचन गर्न आव्हान गरिएको थियो । जसमा विश्वभरका ४४ भन्दा बढी देशका कवि, लेखक कलाकारहरुले भाग लिएका थिए । यता नेपालमा पनि अक्षर समूह चितवनले कवि गोष्ठी गरेको कुरा थाहा भएको छ ।
त्यसो त विदेशमा एउटा लेखक या कविलाई सम्बन्धित देशको सरकारले सजाय सुनाउनु, जेल हाल्नु कुनै नौलो कुरा हैन । चैनामा अहिले पनि चालीसभन्दा बढी, लेखक पत्रकारहरुले जेलको सजाय भोग्दै आएको बताइन्छ । विदेशमा बसेर लेख्दा सम्बन्धित देशको नियमकानुन, धर्मसंस्कृतिलाई खण्डन हैन सम्मान गरेर लेख्नु पर्छ भन्ने सन्देश यस घटनाले दिन्छ । अझ साउदी अरेबियाको घटनाले त के सन्देश पनि दिन्छ भने त्यहाँ मृत्युदण्डको सजायको भागीदार बन्नको लागि मान्छे मारिराख्न आवश्यक छैन - धर्मको विरोध, त्यहाँको संस्कृतिको विरोधका झीनामसिना स्वरहरु नै यस कुराका लागि काफी हुन्छन् । राइफ बदावी नामक ब्लगर, साउदी अरेयिबाकै नागरिक, यतिखेर पनि इस्लाम धर्मको अनादर गरेको र त्यहाँका विशिष्ट धार्मिक व्यक्तिहरुको आलोचना गर्दै लेखेको आरोपमा जेल सजाय भोगिरहेका छन् ।
जनवरी २ (२०१६)को एकाबिहान साउदी अरेबियामा ४७ व्यक्तिलाई एकसाथ मृत्युदण्ड दिइएको थियो । जसमा ४३ जना सुन्नी थिए भने जम्मा ४ जना सिया रहेका थिए । यसको मतलव त्यो मृत्युदण्ड सिया सुन्नी बीचको सङ्घर्षको उपज थिएन । ती मृत्युदण्ड पाएका व्यक्तिहरु सबै आतङ्कवादी सङ्गठन अलकायदाका सदस्य थिए । ती ४७ मध्ये एक थिए निमर अलनिमर (Nimr al-Nimr, सिया), जसले पाएको मृत्युदण्डको विरोधमा विभिन्न मुलुकमा विरोध जुलुस निक्लिए । सिया मुलुक इरान चिढियो । इरानस्थित साउदी अरेबियाको दूतावासमा तोडफोर गरियो । अब इरान र साउदी अरेबियाबीच युद्ध हुने आशङ्का गरियो । तर सौभाग्यवश हुन चाहिँ पाएन ।
निमर अलनिमरले पनि त मान्छे मारेका थिएनन् ।
यसको बारेमा के भनिन्छ भने निमर अलनिमर स्वयम्ले कुनै त्यस्तो अपराध नगरे पनि उनका अनुयायीहरुले उनको उक्साहटमा त्यस्ता अपराध गरेका थिए ।
निमर अलनिमर साउदी सारकारको कट्टर विरोधी थिए । उनी मान्छेलाई उत्तेजित पार्ने (Incitement) काम गर्थे । र, यता फायदलाई पनि त्यही प्रकृतिको आरोप लागेको छ । फायदको त्यस्तो कुनै एजेण्डा नभए पनि उनको लेखनले मानसिक र वैचारिक रुपमा नकरात्मक भूमिका खेल्न सक्ने ठहर गरिएको देखिन्छ ।
'द गार्डियन’का अनुसार केही दिन पश्चात फायदको मुद्दामाथि पुनर्विचार गर्न केही न्यायाधिसहरु छलफल गर्दैछन् । आजलाई भने विश्वको आवाज साउदी सरकारको कानमा परोस्, र एउटा कविले कविता लेखेकै कारण मृत्युदण्डको सजाय भोग्नु नपरोस्, यति नै कामना गर्न सकिन्छ ।
000
१७, जनवरी २०१६, साउदी अरेबिया
सन्दर्भ सामग्रीहरूः
१, अरब न्यूज, जनवरी १, २०१५
२, Amnesty International UK
३, बीबीसी न्यूज
४, Daily News Egypt, November 24, 2015
५, NEW YORK DAILY NEWS, Tuesday, September 22, 2015
६, the Guardian, 25 November, 2015
✍By Pancha Vismrit
यतिखेर सामाजिक सञ्जाललगायत विभिन्न मीडियामा प्यालेटाइनी कवि अशरफ फायाद निक्कै चर्चामा छन् । तर त्यो उनको कविताको सफलताको कारण भने हैन । बरु उनले लेखेको कविताकै कारण उनलाई साउदी सरकारले मृत्युदण्डको सजाय सुनाएपछि नेपाललगायत विश्वका विभिन्न मुलुकका कवि, लेखक, कलाकारहरु उनको बचाउका लागि आवाज उठाइरहेका हुन् ।
अशरफ फायदको पक्षमा ‘इन्टरनेशनल लिटरेचर फेष्टिवल बर्लिन’ले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, “हामी यूके र यूएस सरकारबाट यो कुराको माग गर्दछौँ कि अशरफ फायदको पक्षमा हस्तक्षेपकारी कदम चाल्दै साउदी अरेबियाको मानव अधिकारसम्बन्धी मापदण्डहरुको बारेमा कुरा उठाउन दबाब दिइयोस् ।”
त्यसैगरि एमनेस्टी इन्टरनेशनल यूकेले आफ्नो विज्ञप्तिमा भनेको छ, “हामी साउदी अधिकारीहरुसँग फायदलाई उनीमाथि लगाइएका सम्पूर्ण अभियोगहरुबाट छुटकारा दिन अनुरोध गर्दछौँ । साथै धर्मत्यागको आरोपमा कसैलाई पनि मृत्युदण्डको सजाय नदिन समेत आग्रह गर्दछौँ ।”
फायदलाई लागेको आरोपहरुमध्ये धर्मत्याग (Apostasy) पनि एक हो ।
कला र कविता सम्बन्धी विभिन्न सङ्गठनहरुमा बसेर महत्त्वपूर्ण काम गर्दै आएका प्यालेष्टाइनी मूलका कवि फायदको जन्म सन् १९८० मा साउदी अरेबियामा भएको हो, भने उनी त्यहाँ शरणार्थीको रुपमा बस्दै आएका हुन् । एकदिन एक साथीसित वादविवाद भएको थियो । र, त्यसैको निहुँमा उनी सन् २०१३, अगष्ट ६ मा पक्राउ परेका थिए । तर त्यसको भोलिपल्ट नै उनी जमानतमा छाडिएका थिए । पछि जनवरी १, २०१४ मा पुन: पक्राउ गरेर उनलाई कठघरामा उभ्याइयो, र त्यहाँ ४ वर्षको जेल र ८०० कोर्राको सजाय सुनाइयो । जुन सजाय हल्का भएको निर्क्योल निकालेर सो मुद्धालाई पुन: ब्यूँताइयो । यसै सिलसिलामा पुनरावेदन अदालतले उनलाई तल्लो अदालतमा पठायो । जहाँ नोभेम्बर १७, २०१५ का दिन फायदको मुद्दा हेर्न नियुक्ति पाएका नयाँ न्यायाधिसले उनलाई सीधै मृत्युदण्डको सजाय सुनाए ।
उनको पक्षमा बहस गर्ने कुनै वकिल राख्ने अनुमति दिइएन । र, सबैभन्दा आश्चार्यको कुरा त यो पनि भनिएको छ कि न्यायाधिसले उनीसँग बोल्दा पनि नबोली मृत्युदण्डजस्तो सजाय सुनाएका थिए । यस घटनाले वास्तवमै अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको उपहास गरेको देखिन्छ । तर साउदी सरकार भने यसको बारेमा मौन छ ।
फायदको सन् २००८ मा ‘इन्स्ट्रक्शनस् वीथीन्’ र्शीषकमा कविताकृति प्रकाशित भएको थियो । जुन पुस्तकमा सङ्ग्रहित कविताहरुले धर्म (इस्लाम)माथि प्रश्न चिन्ह खडा गर्दै नास्तिकताको सन्देश प्रवाह गरेको भनिएको छ । र, त्यही नै उनको दोषको रुपमा अघि सारिएको छ । साइबर क्राइम सम्बन्धी आरोप पनि उनलाई लागेको छ । उनको फोनमा एक महिला, जो उनकै कलकार साथी थिए, सित खिचेको फोटो फेला परेपछि उनलाई साइबर क्राइम सम्बन्धी मुद्दा लागेको हो । लामो कपाल पालेको, महिलासित अवैध सम्बन्ध राखेको जस्ता आरोपहरु समेत उनलाई लागेको छ ।
वस्तुत: ईश्वर (अल्लाह) र पैगम्बरलाई तिरस्कार गरेको, कुरानलाई उपहास गरेको, बोलाएको दिन अदालतमा हाजिर नभएको, र आफ्ना कवितामार्फत नास्तिकताको सन्देश फैलाएको आदि आरोप नै मुख्य हुन् । यद्यपि, साउदीका धार्मिक प्रहरीले एक पुरुषलाई कोर्रा हानिरहेको भिडियो अनलाइनमा पोष्ट गरेको कारण बदला लिइएको हो भन्ने धेरैको शङ्का रहेको छ । कलासँग सम्बन्धित अन्तर्राष्ट्रिय संस्थासित आबद्ध भएर काम गरेको कारण उनलाई शङ्काको दृष्टिले हेरिएको हुन सक्ने विश्लेषकहरु बताउँछन् । अझ फायद प्यालेष्टाइनी भएको र सिरिया, लेबनान, जोर्डन, र प्यालेष्टाइनबाट आएका आप्रवासीहरुलाई शङ्काको दृष्टिले हेरिने समेत विश्लेषकहरुको भनाइ रहेको छ ।
आफ्नो तर्फबाट क्षमा याचना गर्दागर्दै पनि मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएका, कुनै गम्भीर या जघन्य अपराध नगरेका अथवा काटमार नगरेका कवि मृत्युदण्ड जस्तो भयानक सजायको भागीदार कसरी बन्न सक्छ ? साउदी अरेबियाबाहिरको दुनियाँमा कदम राखेर सोच्दा यो कुरा अनौठो अवश्य देखिन्छ । अझ मानवताविरोधी देखिन्छ । सीधै मानवअधिकारको उल्लङ्घन गरेको ठहरिन्छ । त्यही कारण नै यस घटनालाई लिएर विश्वकै कवि, लेखक, कलाकारहरु एकजुट भएर आवाज उठाउन विवश भएका हुन् । जनवरी १४ का दिन मात्र ‘इन्टरनेशनल लिटरेचर फेष्टिवल बर्लिन’ले ‘वर्ल्डवाइड रिडिङ्’को आव्हान गरेको थियो । एउटा कविलाई कविता लेखेकै आधारमा मृत्युदण्डको सजाय सुनाइएको विरोधमा फायदकै कविताहरु वाचन गर्न आव्हान गरिएको थियो । जसमा विश्वभरका ४४ भन्दा बढी देशका कवि, लेखक कलाकारहरुले भाग लिएका थिए । यता नेपालमा पनि अक्षर समूह चितवनले कवि गोष्ठी गरेको कुरा थाहा भएको छ ।
त्यसो त विदेशमा एउटा लेखक या कविलाई सम्बन्धित देशको सरकारले सजाय सुनाउनु, जेल हाल्नु कुनै नौलो कुरा हैन । चैनामा अहिले पनि चालीसभन्दा बढी, लेखक पत्रकारहरुले जेलको सजाय भोग्दै आएको बताइन्छ । विदेशमा बसेर लेख्दा सम्बन्धित देशको नियमकानुन, धर्मसंस्कृतिलाई खण्डन हैन सम्मान गरेर लेख्नु पर्छ भन्ने सन्देश यस घटनाले दिन्छ । अझ साउदी अरेबियाको घटनाले त के सन्देश पनि दिन्छ भने त्यहाँ मृत्युदण्डको सजायको भागीदार बन्नको लागि मान्छे मारिराख्न आवश्यक छैन - धर्मको विरोध, त्यहाँको संस्कृतिको विरोधका झीनामसिना स्वरहरु नै यस कुराका लागि काफी हुन्छन् । राइफ बदावी नामक ब्लगर, साउदी अरेयिबाकै नागरिक, यतिखेर पनि इस्लाम धर्मको अनादर गरेको र त्यहाँका विशिष्ट धार्मिक व्यक्तिहरुको आलोचना गर्दै लेखेको आरोपमा जेल सजाय भोगिरहेका छन् ।
जनवरी २ (२०१६)को एकाबिहान साउदी अरेबियामा ४७ व्यक्तिलाई एकसाथ मृत्युदण्ड दिइएको थियो । जसमा ४३ जना सुन्नी थिए भने जम्मा ४ जना सिया रहेका थिए । यसको मतलव त्यो मृत्युदण्ड सिया सुन्नी बीचको सङ्घर्षको उपज थिएन । ती मृत्युदण्ड पाएका व्यक्तिहरु सबै आतङ्कवादी सङ्गठन अलकायदाका सदस्य थिए । ती ४७ मध्ये एक थिए निमर अलनिमर (Nimr al-Nimr, सिया), जसले पाएको मृत्युदण्डको विरोधमा विभिन्न मुलुकमा विरोध जुलुस निक्लिए । सिया मुलुक इरान चिढियो । इरानस्थित साउदी अरेबियाको दूतावासमा तोडफोर गरियो । अब इरान र साउदी अरेबियाबीच युद्ध हुने आशङ्का गरियो । तर सौभाग्यवश हुन चाहिँ पाएन ।
निमर अलनिमरले पनि त मान्छे मारेका थिएनन् ।
यसको बारेमा के भनिन्छ भने निमर अलनिमर स्वयम्ले कुनै त्यस्तो अपराध नगरे पनि उनका अनुयायीहरुले उनको उक्साहटमा त्यस्ता अपराध गरेका थिए ।
निमर अलनिमर साउदी सारकारको कट्टर विरोधी थिए । उनी मान्छेलाई उत्तेजित पार्ने (Incitement) काम गर्थे । र, यता फायदलाई पनि त्यही प्रकृतिको आरोप लागेको छ । फायदको त्यस्तो कुनै एजेण्डा नभए पनि उनको लेखनले मानसिक र वैचारिक रुपमा नकरात्मक भूमिका खेल्न सक्ने ठहर गरिएको देखिन्छ ।
'द गार्डियन’का अनुसार केही दिन पश्चात फायदको मुद्दामाथि पुनर्विचार गर्न केही न्यायाधिसहरु छलफल गर्दैछन् । आजलाई भने विश्वको आवाज साउदी सरकारको कानमा परोस्, र एउटा कविले कविता लेखेकै कारण मृत्युदण्डको सजाय भोग्नु नपरोस्, यति नै कामना गर्न सकिन्छ ।
000
१७, जनवरी २०१६, साउदी अरेबिया
सन्दर्भ सामग्रीहरूः
१, अरब न्यूज, जनवरी १, २०१५
२, Amnesty International UK
३, बीबीसी न्यूज
४, Daily News Egypt, November 24, 2015
५, NEW YORK DAILY NEWS, Tuesday, September 22, 2015
६, the Guardian, 25 November, 2015
Comments Via Facebook
Nabin Abhilashi: फायदमाथि गहिराइमा पुगेर लेख्नुभएको छ ।
LB Chhetri: पढेँ । सबै जानकारी खुलस्त भयो । हामी मात्र यति भन्न सक्छौँ कविता लेखेकै आधारमा (beheaded) मृत्यु दण्ड नदिनु पर्ने हो । देश निकाला गरे पनि हुनेथियो ।
Dharati Calpana: शस्त्रअस्त्र भन्दा कलमले थर्कमान हुँदो रैछ देश ।
Gyanendra Rai Gyanu: सबै पढेँ । यो समाचार अनुवाद गरे जस्तो भयो कि ? तपाइँ आफैँ सर्जक भकोले आफ्नो विचार राख्नु भको भए राम्रो हुन्थ्यो कि। हुन त खुलस्त बोल्न नसकनु तपाइँको पनि आफ्नै वाध्यता होला। (नकारात्मक धारणा राखेको नबुझ्नु होला)
Pancha Vismrit: ज्ञानेन्द्र जी, अाफ्नो धारणा राख्नु भएकोमा धन्यवाद । यो कुनै सृजना हैन । यो एउटा लेख हो । सत्य तथ्यलार्इ बङ्ग्याएर अथवा सुनेको भरमा लेखियो भने त्यो लेख बन्दैन । त्यसैले तथ्यलार्इ जस्ताको तस्तै राख्दै अझ सन्दर्भ सामग्री, स्रोत खुलाएर अनि मात्र त्यसमाथि अाफ्नो धारणा राखेर लेख्ने हो । यो त्यति मात्रै हो । मैले त्यही गरेको छु । किनभने म गवाह हैन ।
Jeevit Khadka Magar: खुलस्त पारिदिनुभएकोमा धन्यवाद सर ।
Comments
Post a Comment