हाङपाल आङबुहाङको म्यूजिकभिडियो र यसको सबटाइटलको बारेमा
✍ पञ्च विस्मृत
गीत, गजल, मुक्तक आदि अनुप्रासयुक्त रचनाहरुको अनुवाद निक्कै कठिन कार्य हो । कहिलेकाहीँ यो असम्भवजस्तै बन्दछ । जब कलमजीवी, संस्कृतिकर्मी हाङपाल आङबुहाङले आफ्नो एक लिम्बू म्यूजिकभिडियोको सबटाइटलको लागि मसित कुरा गर्नुभयो मेरो मनमा यिनै कुरा आए ।
उहाँले कसो कसो मलाई एक अनुवादकको रुपमा पनि चिन्नुभएको रहेछ । अब उहाँलाई चिन्ने पालो मेरो थियो । उहाँको एउटा प्रकाशित कृतिको बारेमा कतै पढेको थिएँ, तर नाम बिर्सेछु । फेसबुकमा खोजेँ । सजिलै भेट्न सकिनँ । गूगलमा ‘च्याब्रुङको आवाज’ टाइप गरेर खोजेँ । त्यो मेरो झटारो थियो, लाग्यो । च्याब्रुङको आवाज केही सालअगाडि प्रकाशित हाङपाल आङबुहाङकृत हाइकु सङ्ग्रह हो । यसको मतलव उहाँलाई एक कलमजीवीको रुपमा उहिल्यै चिनेको रहेछु । च्याब्रुङजस्तो लिम्बू पहिचान बोकेको बाजाको आफ्नो कृतिमार्फत प्रोमोट् गर्नु नै लिम्बू कला र संस्कृतिका लागि केही गर्नु हो । यस कोणबाट उहाँलाई एक संस्कृतिकर्मीको रुपमा समेत चिनेको रहेछु । यता, ‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ गीत सुनिसकेपछि हाङपाल आङबुहाङलाई लिम्बू भाषा साहित्यका लागि पनि केही गरिरहेका एक सर्जकको रुपमा चिन्न कर लाग्यो। सिङगापुरजस्तो ठाउँमा लिम्बू पहिरन, गरगहाना पहिरेर लिम्बू गीतको छायाङ्कन गर्नु चाचुने काम पक्कै हैन, लाग्छ । यसको लागि लिम्बू समुदायका साधुवादका पात्र हुनुहुन्छ उहाँ र उहाँको टिम ।
सबटाइटलको कुरा उहाँको लिम्बू गीतलाई अङग्रेजीमा अनुवाद गर्ने भन्ने थियो । ‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ गीतको अनुवाद । तर म आफूलाई लिम्बू भाषाको ज्ञाताको रूपमा उति सम्झन्नँ । त्यसैले आफ्नो लिम्बू भाषाको सृजनालाई नेपालीमा समेत उल्था गरेर पठाउन भनेँ । उहाँले त्यसै गर्नुभयो ।
धेरै लिम्बू भाषाका सर्जकहरुले मलाई सोध्ने गर्नुहुन्छ कि लिम्बू भाषामा लेख्नुहुन्न ? म सजिलै भन्ने गर्छु अहँ, लेख्दिनँ । यसका दुई कारण छन् । प्रथममा मैले दुई भाषालाई निक्कै प्राथमिकता दिएर कलम चलाएकोछु : १, नेपाली । २, अङ्ग्रेजी । दोस्रो कारणचाहिँ मेरो क्षेत्रमा जस्तो लिम्बू भाषा बोलिन्छ त्यो वास्तविक लिम्बू भाषा होइन, जहाँ अधिकांशत: नेपाली शब्दहरु मिसाएर बोल्ने गरिन्छ । त्यसो र हामीले लेखेको सृजनाले लिम्बू भाषा साहित्यलार्इ कुनै योगदान दिन सक्दैन भन्ने मेरो निजी ठम्याइ हो । सिकेर बोलेर, लेखेर लिम्बू भाषा साहित्यलाई अगाडि बढाउने जिम्मा म नयाँ पुस्ताले लियोस् भन्न चाहन्छु । यस क्षेत्रमा धेरै विद्वानहरु लागिपर्नु भएको छ । नयाँ पुस्ताले तिनले बाँढेका ज्ञानहरुको अनुसरण गर्ने नै छन् भन्ने लागेको छ । सबै भन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा लिम्बू भाषाको एकरुपताको हो । लिम्बू समुदायको बसोबास रहेका ताप्लेजुङ (हाङपाल आङबुहाङको जन्मस्थान), छत्थर, पाँचथर, चौबीस (यो पङ्क्तिकारको जन्मस्थान) जस्ता स्थानहरुमा लिम्बू भाषा आआफ्नै तरिकाले बोल्ने गरिन्छ । र, सबैलाई आफूले बोलेको भाषा ठीकै हो जस्तो लाग्छ । यस्तोमा एक पक्षले हामीले बोलेको भाषा र तिमीले बोलेको भाषिका भन्न सक्ने अवस्था सृजना भइरहेको छ । यस समस्याको समाधान साहित्य लेखनबाट मात्रै सम्भव छ । र, यसको लागि हाङपाल आङबुहाङजस्ता लिम्बू भाषा साहित्यका सर्जकहरुको लेखनको अर्थ रहनेछ । अझ नयाँ पुस्ताले नयाँ जोसकासाथ यस क्षेत्रमा अगाडि आउन जरुरी छ ।
अन्तत: ‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ अनुवाद भयो— सबटाइटलको लागि । रचनाकारले सामान्य अनुवाद मात्र भनेको भएपनि सामान्य अनुप्रास मिलाउन खोजेको छु यसमा ।
‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ गीतमा प्रवासीको पीडा र वाध्यतालाई अभिव्यक्त गरिएको छ । प्रवासमा कसरी अर्काको अधीनमा दैनिकी गुजार्नु पर्छ भन्ने कुरा गीतद्वारा अभिव्यक्त गरिएको छ । र, यसका साथै दिवास्वप्न नदेख्न र आफ्नै मुलुकमा फर्केर केही गर्नुपर्ने सन्देश समेत यस गीतले दिएको छ ।
गीत आकारले छोटो भएपनि करिब पाँच मिनेटको भिडियो बनेको छ । लिम्बू भाषाको गीत भएकोले अन्यभाषीकालागि सबटाइटल राख्नु राम्रो कुरा हो । तर भिडियो हेर्दा सबटाइटल अलिक मिलाएर राखेको भए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । यस गीतलार्इ हाइलाइट नेपालले अाफ्नो यूट्यूब च्यानलमार्फत सार्वजनिक गरेको छ ।
याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो, निङ्वा ए मेन्दाए
खासाङाङ् वाआ पाप्माए पोङ्लो, नुरिके मेङ्घाए
याप्मी पान् खेम्नु नुनुबा सेप्माङ्, लेन्दिकसा निमेन्लो
आतिसाङ् याङ्सा मेधक्नेन् चुम्से, होम्ब्रिक्वा मेन्धाए
लाम् पोत्नुपोत्नु वयिमेन् चुम्से याप्मिरे लाजे ओ
नुक्सिरो आल्ल आनी लाजे ओ, थक्लाएन् मेन्नाए
सबटाइटलको लागि अनुवाद :
Yapmi Lajeo by Hangpal Angbuhang
In foreign lands, you have to keep smiling, no matter what
You have to pretend you have eaten enough, no matter what
Listening to others, do not dream beautiful daydreams
No fortune can be made, anywhere friends, without sweating streams
Being lost in foreign lands, the idea of staying more, friends, let's not hold
Let's return now to our own land before we get old
Translated by Pancha Vismrit
✦Please, also watch Rangahau Khojdai Janda translated by Pancha Vismrit
गीत, गजल, मुक्तक आदि अनुप्रासयुक्त रचनाहरुको अनुवाद निक्कै कठिन कार्य हो । कहिलेकाहीँ यो असम्भवजस्तै बन्दछ । जब कलमजीवी, संस्कृतिकर्मी हाङपाल आङबुहाङले आफ्नो एक लिम्बू म्यूजिकभिडियोको सबटाइटलको लागि मसित कुरा गर्नुभयो मेरो मनमा यिनै कुरा आए ।
उहाँले कसो कसो मलाई एक अनुवादकको रुपमा पनि चिन्नुभएको रहेछ । अब उहाँलाई चिन्ने पालो मेरो थियो । उहाँको एउटा प्रकाशित कृतिको बारेमा कतै पढेको थिएँ, तर नाम बिर्सेछु । फेसबुकमा खोजेँ । सजिलै भेट्न सकिनँ । गूगलमा ‘च्याब्रुङको आवाज’ टाइप गरेर खोजेँ । त्यो मेरो झटारो थियो, लाग्यो । च्याब्रुङको आवाज केही सालअगाडि प्रकाशित हाङपाल आङबुहाङकृत हाइकु सङ्ग्रह हो । यसको मतलव उहाँलाई एक कलमजीवीको रुपमा उहिल्यै चिनेको रहेछु । च्याब्रुङजस्तो लिम्बू पहिचान बोकेको बाजाको आफ्नो कृतिमार्फत प्रोमोट् गर्नु नै लिम्बू कला र संस्कृतिका लागि केही गर्नु हो । यस कोणबाट उहाँलाई एक संस्कृतिकर्मीको रुपमा समेत चिनेको रहेछु । यता, ‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ गीत सुनिसकेपछि हाङपाल आङबुहाङलाई लिम्बू भाषा साहित्यका लागि पनि केही गरिरहेका एक सर्जकको रुपमा चिन्न कर लाग्यो। सिङगापुरजस्तो ठाउँमा लिम्बू पहिरन, गरगहाना पहिरेर लिम्बू गीतको छायाङ्कन गर्नु चाचुने काम पक्कै हैन, लाग्छ । यसको लागि लिम्बू समुदायका साधुवादका पात्र हुनुहुन्छ उहाँ र उहाँको टिम ।
सबटाइटलको कुरा उहाँको लिम्बू गीतलाई अङग्रेजीमा अनुवाद गर्ने भन्ने थियो । ‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ गीतको अनुवाद । तर म आफूलाई लिम्बू भाषाको ज्ञाताको रूपमा उति सम्झन्नँ । त्यसैले आफ्नो लिम्बू भाषाको सृजनालाई नेपालीमा समेत उल्था गरेर पठाउन भनेँ । उहाँले त्यसै गर्नुभयो ।
धेरै लिम्बू भाषाका सर्जकहरुले मलाई सोध्ने गर्नुहुन्छ कि लिम्बू भाषामा लेख्नुहुन्न ? म सजिलै भन्ने गर्छु अहँ, लेख्दिनँ । यसका दुई कारण छन् । प्रथममा मैले दुई भाषालाई निक्कै प्राथमिकता दिएर कलम चलाएकोछु : १, नेपाली । २, अङ्ग्रेजी । दोस्रो कारणचाहिँ मेरो क्षेत्रमा जस्तो लिम्बू भाषा बोलिन्छ त्यो वास्तविक लिम्बू भाषा होइन, जहाँ अधिकांशत: नेपाली शब्दहरु मिसाएर बोल्ने गरिन्छ । त्यसो र हामीले लेखेको सृजनाले लिम्बू भाषा साहित्यलार्इ कुनै योगदान दिन सक्दैन भन्ने मेरो निजी ठम्याइ हो । सिकेर बोलेर, लेखेर लिम्बू भाषा साहित्यलाई अगाडि बढाउने जिम्मा म नयाँ पुस्ताले लियोस् भन्न चाहन्छु । यस क्षेत्रमा धेरै विद्वानहरु लागिपर्नु भएको छ । नयाँ पुस्ताले तिनले बाँढेका ज्ञानहरुको अनुसरण गर्ने नै छन् भन्ने लागेको छ । सबै भन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा लिम्बू भाषाको एकरुपताको हो । लिम्बू समुदायको बसोबास रहेका ताप्लेजुङ (हाङपाल आङबुहाङको जन्मस्थान), छत्थर, पाँचथर, चौबीस (यो पङ्क्तिकारको जन्मस्थान) जस्ता स्थानहरुमा लिम्बू भाषा आआफ्नै तरिकाले बोल्ने गरिन्छ । र, सबैलाई आफूले बोलेको भाषा ठीकै हो जस्तो लाग्छ । यस्तोमा एक पक्षले हामीले बोलेको भाषा र तिमीले बोलेको भाषिका भन्न सक्ने अवस्था सृजना भइरहेको छ । यस समस्याको समाधान साहित्य लेखनबाट मात्रै सम्भव छ । र, यसको लागि हाङपाल आङबुहाङजस्ता लिम्बू भाषा साहित्यका सर्जकहरुको लेखनको अर्थ रहनेछ । अझ नयाँ पुस्ताले नयाँ जोसकासाथ यस क्षेत्रमा अगाडि आउन जरुरी छ ।
अन्तत: ‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ अनुवाद भयो— सबटाइटलको लागि । रचनाकारले सामान्य अनुवाद मात्र भनेको भएपनि सामान्य अनुप्रास मिलाउन खोजेको छु यसमा ।
‘याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो’ गीतमा प्रवासीको पीडा र वाध्यतालाई अभिव्यक्त गरिएको छ । प्रवासमा कसरी अर्काको अधीनमा दैनिकी गुजार्नु पर्छ भन्ने कुरा गीतद्वारा अभिव्यक्त गरिएको छ । र, यसका साथै दिवास्वप्न नदेख्न र आफ्नै मुलुकमा फर्केर केही गर्नुपर्ने सन्देश समेत यस गीतले दिएको छ ।
गीत आकारले छोटो भएपनि करिब पाँच मिनेटको भिडियो बनेको छ । लिम्बू भाषाको गीत भएकोले अन्यभाषीकालागि सबटाइटल राख्नु राम्रो कुरा हो । तर भिडियो हेर्दा सबटाइटल अलिक मिलाएर राखेको भए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । यस गीतलार्इ हाइलाइट नेपालले अाफ्नो यूट्यूब च्यानलमार्फत सार्वजनिक गरेको छ ।
याप्मी लाजेओ येप्मा ए पोङ्लो, निङ्वा ए मेन्दाए
खासाङाङ् वाआ पाप्माए पोङ्लो, नुरिके मेङ्घाए
याप्मी पान् खेम्नु नुनुबा सेप्माङ्, लेन्दिकसा निमेन्लो
आतिसाङ् याङ्सा मेधक्नेन् चुम्से, होम्ब्रिक्वा मेन्धाए
लाम् पोत्नुपोत्नु वयिमेन् चुम्से याप्मिरे लाजे ओ
नुक्सिरो आल्ल आनी लाजे ओ, थक्लाएन् मेन्नाए
सबटाइटलको लागि अनुवाद :
Yapmi Lajeo by Hangpal Angbuhang
In foreign lands, you have to keep smiling, no matter what
You have to pretend you have eaten enough, no matter what
Listening to others, do not dream beautiful daydreams
No fortune can be made, anywhere friends, without sweating streams
Being lost in foreign lands, the idea of staying more, friends, let's not hold
Let's return now to our own land before we get old
Translated by Pancha Vismrit
000
✦Please, also watch Rangahau Khojdai Janda translated by Pancha Vismrit
✦Please, also watch Jindagima Sadhain sadhain translated by Pancha Vismrit
✦ Please, also watch Mimjire Mim translated by Pancha Vismrit
Comments
Post a Comment