स्याला पिरलो जिन्दगी

– पञ्च विस्मृत
✍By Pancha Vismrit

कोक्याउने अनुभूतिहरुले
नराम्ररी गाँजेको यो स्याला जिन्दगी
अप्ठेरोमा आएको पिलो जस्तो
स्याला
यो पिरलो जिन्दगी ।

कति भावुक भइएछ, हैट !

स्याला,

भावुकतामा जिन्दगी–जिन्दगी भन्दा भन्दै सारा जिन्दगी बित्ने भयो । यसबीच भावुकता भन्ने चीज एकप्रकारले पहिचान नै बनिसकेछ । कति सस्तो पहिचान, हगि ? मान्छे पहिचानका खातिर ज्यान दिन तैयार छन्, रगत बगाउन तैयार छन् । त्यसै प्राप्त भएको छ आफूलाई पहिचान !

पाँच साल पश्चातको भेटमा लुगुनज्यू मलाई भन्नुहुन्छ– तिमी त भावुक कवि । मेरा हितैषी कवि मीन लेख्छन् तपाइँको भावुकताले सही मार्ग पावस् । हरे ! फेसबुकका मेरा प्रिय पात्रहरु मसित डराईडराई बोल्छन् । भावुक मान्छेहरु कम बोल्छन्; र, कम बोल्नेहरु रिसाइहाल्छन् कि भन्ने कत्रो ठूलो भ्रम छ उनीहरुलाई ! मलाई लाग्छ कम बोल्नेहरु बरु जीवन र जगतको बारेमा बढी घोत्लिरहेका हुन्छन् । पिलोजस्तो जिन्दगीको वरिपरि धेरै घुमिरहेका हुन्छन् । र, यसलाई त्यति नराम्रो भनिहाल्न पनि त मिल्दैन !

वस्तुत: मन–मथिङ्गलमा सुकेका पातपतिङ्गगरहरुको सत्ता बलियो हुन्छ— भावुक मान्छेका । कल्पना गर्नोस्, जुन पातपतिङ्गरहरुलाई नैराश्यताको हावाले सरर्र सरर्र बढाडेर कतै लैजादैछ— एक अनजान गन्तव्यतर्फ । सडक सुनसान छ, निस्तब्ध छ । नजिकैको झाडीमा बसेर शोकगीत गाउँदैछन् एक हूल चराहरु । किनारामा ठिङ्ग उभिएका छन् सिसौका रूख । उज्यालो बाँढ्नलाई उभिएका छन् लहरै ल्याम्पपोस्टहरु । अझै कल्पना गर्नोस्— तीमध्यै कसैले पनि प्रेमको एक शब्द बोल्न सकिरहेका छैनन् । त्यो हेरेर यता फर्किँदा त गाँठे, जिन्दगी यति कायल हुँदै गइरहेको आभास हुन्छ, मानौँ कि सारा आशाहरू मर्दै गएका हुन् ? अब आफूले हिँड्दै गरेको बाटोको कसै गरी कुनै गन्तव्य आउनेवाला छैन । आफूले छानेर चुँडेको गुलाबको अब कुनै भविष्य छैन ।

एक्लोपन
एक्लोपनको अनुभूति !

— को सत्ता पनि बलियै हुन्छ, भावुक मान्छेको जीवनमा । स्क्यान गरेर हेर्नोस् मन–मथिङ्गल, वास्तवमा मान्छे आफूलाई कतिसम्मको एक्लो महसुस गर्दोरहेछ भन्ने कुराको ज्ञान हुनेछ । यही ज्ञानले कहिलेकाहीँ मेरो चेतनामा अड्डा जमाएर बस्ने गर्छ । यसले कहिलेकाहीँ मलाई अचाक्ली घोच्ने गर्छ । भित्रभित्रै चिमोट्ने गर्छ । मेरो अनुहारमा एक भावुकताको मखुण्डो भएर बस्ने गर्छ । भ्रम र सत्यबीच भयङ्कर वादविवाद समेत चलाउने गर्छ । तर निचोड पनि आफै निकाल्ने गर्छ ।

त्यो ज्ञानको चेतनाले हेर्दा वास्तवमा मान्छे कालान्तरदेखि आफैँसित कहिल्यै नसिद्धिने लडाइँ लडिरहेको देखिन्छ । त्यो पनि एक्लै ! र, एक्लोपनको अनुभूतिले मान्छेको ज्यान समेत लिनसक्छ भन्ने चेतना हामीमा अझै विकाश भइसकेको देखिन्न । बिचरा त्यो एक्लो मान्छेको जिन्दगी पनि कतैबाट निर्देषित–निर्देषितजस्तो देखिन्छ । आफ्नो जिन्दगीको स्टेयरिङ आफ्नो हातमा त छ, तर बाटाहरु अनेक यू–टर्न मार्दै अनपेक्षित गन्तव्यतर्फ मोडिईरहन्छन् । कतै त्यो निर्देशकको नाम ‘भय’ त हैन ? देश सुब्बाज्यू घोत्लिनुहुन्छ ।

तर कति अभिनय गर्छ मान्छे ! वास्तवमा अभिनय गर्नु पनि जिन्दगीको एक अभिन्न पाटो रहेछ । मान्छेको ऊ आफैँ बाहेक अरु कोही आफ्नो हुँदैन भन्ने कुराको बुझ पचाउँछ । बस अरू के चाहियो ? छोराछोरी, जीवनसाथी कोही पनि आफ्नो हुँदैन, म लेखेरै दिन्छु— बाजी ठोक्छ समाजद्रष्टा । हुने भए त कसैले पनि आँसु लुकाएर रुनु पर्दैनथ्यो नि ! समाजकै एक चस्मदिद गवाह भित्रभित्रै गुनगनाउँछ । सुखमा रमाउने परिवारले दु:खमा अनेक बहाना बनाएर भाग्दैनथे, स्टाटस अपडेट गर्छ एक पीडित— परिवार भन्ने सुन्दर चीजको भग्नावशेषमाथि कुल्चेर ।

यति भएर पनि बहुआमामिक जीवन जियाइमा नैराश्यताको एउटा छुट्टै महत्त्व हुन्छ । त्यसरी भावुक मान्छेका मन–मथिङ्गलमा बढाडिने सुकेका पातपतिङ्गरहरु एक चलचित्रका ‘इन्ग्रीडियन्टस’ पनि त हुन् । मान्छे पैसा कमाउँछन् तिनलाई प्रयोग गरेर, अलिक गहिरिएर बिचार गर्नोस् । त्यो शोकमय दृश्यको धङधङी उत्रेपछि अझ प्रष्ट रुपमा प्रकृतिमै ती सुकेका पातहरुको अस्तित्व भेटिन्छ । बस, फरक यति कि त्यो प्रकृति कहिले भावुक मान्छेको मन-मथिङ्गलभित्र देखिन्छ, त कहिले आफूले हिँड्दै गरेको बाटोमा भेटिन्छ, नाङ्गो आँखाले देखिन्छ । अथवा त्यो कुरा प्रकृतिमै छ ।

अझ फ्रेश भएर सोच्नोस्, बूढो भएँ भन्ने सोच्ने, आशाहरू मर्दै जाने, अपूर्ण भएँ भन्ने सोच्ने, यी त अनुभूतिजन्य कुरा रहेछन् वास्तवमा, जो भावुकताका उपजको रुपमा देखिन्छन् । यदि तिनको अस्तित्व छ नै भने पनि यी क्षणिक मात्र हुँदारहेछन् भनिदिने कसले ? प्रकृति बूढो त हुन्छ, तर बुढो भएर फेरि तन्नेरी बन्नुमा यसले कति पनि समय लगाउँदैन । आशाहरु मर्न त सक्छन्, तर त्यो अवसान हरेक आशाहरुको अवसान हैन । एउटै अनुहारको आशाले सिङ्गो जिन्दगीको अर्थ बोक्न त सक्दैन नि ? त्यसैले यसो भन्न कर लाग्छ : आशाहरू कहिल्यै पनि मर्दैनन् । हरेक दिन त संसारमा नयाँ आशा, नयाँ सपना लिएर हजारौँ मान्छे जन्मिरहेका हुन्छन् । ती जन्मेका हजार मान्छेहरु अबोध, गरिब र अपूर्ण भएर जन्मेका हुन्छन् । केही सिक्न खोजिरहेको हुन्छन् । केही कमाउन खोजिरहेका हुन्छन् ।

कविता लेख्दालेख्दा थाकेर बसेको मान्छे हरेक दिन कविता लेख्नेहरूको सामर्थ्य देखेर दङ्ग छ । लेखनमा कुनै भविष्य छैन भनेर नैराश्यता व्यक्त गर्नै लाग्दा एउटा फ्यान आउँछ र भन्छ तपाइँका लेखरचना मन पर्छन्, हेर्नोस् पत्रिकाका अर्धकट्टीहरू । भर्खर प्रवासबाट फर्किरहेको मान्छे प्लेनको झ्यालबाट देख्छ— हजारौँ मान्छे त उडिरहेका छन्, जुन कठोर कालखण्ड उसले भर्खरै मात्र बिताएर फर्कँदैछ । अब तिनले त्यो कालखण्ड सुरुदेखि सुरुवात गर्नुपर्छ । मानौँ कि घनघस्याको उकालो उक्लेको मान्छेले फेरि फेदीबाट यात्रा सुरु गर्दैछ । यसअर्थमा, कति गतिशील छ दुनियाँ ! दुनियाँ त वास्तवमा एउटा दौड हो दौड । बल र साहस हुनेहरु दौडिरहन्छन् । नहुनेहरु किचिन्छन्, मिचिन्छन् । पछाडि परिरहन्छन् । अनुभूतिजन्य कुराहरुमा अल्झिनेहरु अल्झिरहन्छन् । यस कोणबाट पिरलो जिन्दगीमाथि घोरिएर निचोड निकाल्न सजिलो छ— उमेर, आशा र अपूर्णता सस्तो भावुकताका उपज मात्र हुन् ।

जब नैराश्यताको हावाले बढाडेर लगिसक्छ सुकेका पातहरु, कति लान सक्छ, त्यसपछिको प्रकृति हामी सबैलाई थाहा छ । खुल्ला आकाश, शान्त र शालीन सिसौका रुखहरु । उज्यालो बाँढ्न अभ्यस्त सुनौला ल्याम्पपोष्टहरु । र, त्यहाँबाट एउटा रोमान्टिक अनुभूति खसेको हुन्छ सडकमा । वाह्, त्यही सडकहुँदै हजार आशाहरु दौडिरहेका ... । र, सबैलाई थाहा छ तिनको गन्तव्य । त्यस सडकको किनारामा उभिएर सोचे जिन्दगी कहिल्यै पिरलो लाग्दैन, लाग्दै लाग्दैन ।

मलाई थाहा छ, पिरलो जिन्दगीले जीवनको गीत गाउँदैन । जीवन जियाइको प्रशंसा गर्दैन । तर पनि एक पल्ट आउनोस्, भावुक बन्नोस्; र जीवनलाई पिरलोको कोणबाट भोगेर हेर्नोस् । अथवा आउनोस्, हामी सबै मिलेर त्यही कोणबाट मृत्यु भोगौँ, र वास्तविक जीवन जियाइको सुरुवात गरौँ । यही नै प्रकृतिको नियम हो, भनेँ । संसार तपाइँले देखेको भन्दा धेरै फरक छ सोल्टी, धेरै फरक ।

स्याला, यो जिन्दगीको पिरलो–पाटो सत्य हो । हामी दुनियाँमा जन्मेका नै यसलाई भोग्न । भोग्नु साहस हो । साहस गर्नेहरु कहिल्यै पछि पर्दैनन् सोल्टी, कहिल्यै पछि पर्दैनन् ।


० ० ०


१६ जून, २०१७, केएसए

यस ब्लगका सबै रचनाहरू  - All Posts